Mübadele, İmar ve İskân Vekaleti: (kuruluşu, teşkilat yapısı ve faaliyetleri)
Türkiye’de Müesseseler Tarihi’ne dair çalışmalar yeni olmadığı gibi, tarih araştırmalarındaki önemli konumunu korumaya da devam etmektedir. Bu çalışmada, 13 Ekim 1923 tarihinde mübadele işinin üstesinden gelmek amacıyla kurulan “Mübadele, İmar ve İskân Vekâleti (Kuruluşu, Teşkilât Yapısı ve Faaliyetleri)” konu edilmiştir. Bilindiği üzere Türk ve Rum ahalinin değişimine dair sözleşme ve protokol, 30 Ocak 1923 tarihinde, Türk ve Yunan Hükümetleri tarafından Lozan’da kabul ve imza olunmuştur. Her iki tarafı böyle bir değişime iten sebepler çok farklı olmakla birlikte; özellikle mübadelenin uygulanması, taraflar için gerçekten de büyük siyasî, sosyal ve ekonomik güçlükleri de beraberinde getirmiştir. Her şeyden önce gelecek olan mübadillerin Yunanistan’dan nakilleri, Türkiye’de hangi bölgelere yerleştirileceklerinin belirlenmesi, iskân edilmeleri sürecine kadar iaşeleri ve geçici barınma sorunlarının çözümlenmesi, iskân edilmeleri ve üretici duruma getirilmeleri gibi işler, Millî Mücadele’den yeni çıkmış olan Türkiye için gerçekten de içinden çıkılması zor sorunlardı. Osmanlı dönemi göç hareketleri, göçmenlere dair işler hususunda her ne kadar tecrübe kazandırmışsa da, teşkilâtlanma konusunda iyi bir yapılanmaya gidilememiş, kurulmuş olan birtakım komisyonlar aracılığıyla bu işlerin üstesinden gelinmeye çalışılmıştır. Mübadele, İmar ve İskân Vekâleti kurulmadan önce göçmenlere dair işler, Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti bünyesinde kurulmuş olan, Muhacirîn Müdüriyeti tarafından yerine getirilmekte idi. Bu çalışmada, Mübadele, İmar ve İskân Vekâleti’nin kuruluşunu gerekli kılan şartlar, Vekâletin kuruluş süreci, yapılanması ve faaliyetleri hakkında tespitlerde bulunulması düşünülmüştür.