Mübadele, İmar ve İskân Vekaleti: (kuruluşu, teşkilat yapısı ve faaliyetleri)

 Türkiye’de Müesseseler Tarihi’ne dair çalışmalar yeni olmadığı

gibi, tarih araştırmalarındaki önemli konumunu korumaya da

devam etmektedir. Bu çalışmada, 13 Ekim 1923 tarihinde mübadele

işinin üstesinden gelmek amacıyla kurulan “Mübadele, İmar

ve İskân Vekâleti (Kuruluşu, Teşkilât Yapısı ve Faaliyetleri)” konu

edilmiştir.

Bilindiği üzere Türk ve Rum ahalinin değişimine dair sözleşme

ve protokol, 30 Ocak 1923 tarihinde, Türk ve Yunan Hükümetleri

tarafından Lozan’da kabul ve imza olunmuştur. Her iki

tarafı böyle bir değişime iten sebepler çok farklı olmakla birlikte;

özellikle mübadelenin uygulanması, taraflar için gerçekten

de büyük siyasî, sosyal ve ekonomik güçlükleri de beraberinde

getirmiştir. Her şeyden önce gelecek olan mübadillerin Yunanistan’dan

nakilleri, Türkiye’de hangi bölgelere yerleştirileceklerinin

belirlenmesi, iskân edilmeleri sürecine kadar iaşeleri ve geçici

barınma sorunlarının çözümlenmesi, iskân edilmeleri ve üretici

duruma getirilmeleri gibi işler, Millî Mücadele’den yeni çıkmış

olan Türkiye için gerçekten de içinden çıkılması zor sorunlardı.

Osmanlı dönemi göç hareketleri, göçmenlere dair işler hususunda

her ne kadar tecrübe kazandırmışsa da, teşkilâtlanma

konusunda iyi bir yapılanmaya gidilememiş, kurulmuş olan birtakım

komisyonlar aracılığıyla bu işlerin üstesinden gelinmeye

çalışılmıştır. Mübadele, İmar ve İskân Vekâleti kurulmadan önce

göçmenlere dair işler, Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti

bünyesinde kurulmuş olan, Muhacirîn Müdüriyeti tarafından

yerine getirilmekte idi. Bu çalışmada, Mübadele, İmar ve İskân

Vekâleti’nin kuruluşunu gerekli kılan şartlar, Vekâletin kuruluş

süreci, yapılanması ve faaliyetleri hakkında tespitlerde bulunulması

düşünülmüştür.