Search

Bu yıl, yani 2024 yılı, Kıbrıs Türklerinin adanın İngilizlere devrinden itibaren tecrübe ettikleri doksan altı yıllık esaret ve eziyet döneminin sona erip tekrar hür ve bağımsız yaşamaya başladıkları 20 Temmuz 1974 Mutlu Barıs Harekâtı’nın ellinci yıl dönümünün idrak edildiği yıl olmuştur. Buradan hareketle, kitabın adının neden “20 Temmuz” veya “Barış Harekâtı” gibi ibarelerden birini değil de “İstrirdat” kelimesini ihtiva ettiği sorusu akıllara gelebilir. Kitabın adının hangi insiyakla verildiğini anlamak için, Mutlu Barış Harekâtı’na giden sürecin Ankara’da Özel Harp Dairesi’nde hazırlanan ve kısaca KİP olarak bilinen “Kıbrıs’ı İstirdat Projesi” kapsamında gerçekleştiğini dikkate almak gerekir. Kıbrıs Türklerinin güncel tarihine bakıldığı zaman, harekât sonrasında gelişen durumun bağımsızlık ve hürriyet olduğuna şüphe yoktur. Ancak mesele, büyük Türk tarihi ve Türk milletinin bin yıllara dayanan hayatiyeti açısından ele alındığı zaman, kaybedilen bir toprağın tekrar elde edilmesi, yani “istirdat” söz konusudur. Bu sebeple kitabın böyle bir isim taşımasına karar verilmiştir. Çağımızda ilmî bilgi üretiminin ne derece ehemmiyet arz ettiği artık genelgeçer bir bilgi hâlini almışır. Modern dünyada, üretilen nitelikli bilgi ve fikrin devletlerin yürürlüğe koydukları programları ve uyguladıkları siyaseti şekillendirdiği dikkate alındığı takdirde, tarihin her döneminde olduğu gibi, günümüzde de uluslararası mücadele ve iş birliği alanlarını ziyadesiyle meşgul eden Kıbrıs ve çevresindeki dünya hakkında bilimlik bilgi ve fikir üretme insiyakıyla hazırlanmış bir kitabın içereceği yazıların belirli nitelikleri taşıması ve belirli bir bakış açısı ile hazırlanmasının ne kadar önemli olduğu kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Mutlu Barış Harekâtı’nın Kıbrıs ve çevresindeki dünyayı, hatta çok daha ötelerini, jeopolitik, jeostratejik, teopolitik, demografik, tarihî ve daha pek çok açıdan etkilediği düşünülürse basit bir askerî harekât olarak ele alınması, en hafifinden, meseleyi ciddiye almamaktır. Dünya siyasetine olan bütün tesiri bir tarafa, umumi olarak Viyana Bozgunu ve bilhassa Akdeniz çevresinde Yunan İsyanı’ndan beri cereyan eden olaylar dikkate alındığında, İstiklal Harbi ve Hatay’ın anavatana katılmasından sonra, Türk tarihinin akışında meydana gelen müspet tersine dönüşün bir rastlantı olmadığının âlemşümul bir ilanı niteliği taşımaktadır. Bu sebeple hem dünya ölçeğinde hem de mahallî düzeyde bu kadar büyük bir etkiye sahip bir olayın elinci yıl dönümünün adına adanmış bir çalışma ile idrak edilmemesi, vefa meselesi bir tarrafa, bilime ihanet olurdu. Mutlu Barış Harekâtı’nın yukarıda zikredilen tesirinin azametine koşutluk arz etmesi bakımından, çalışmada herhangi bir konu tahdidine gidilmemiş ve Kıbrıs ile ilgili her türlü konuya kapı açık tutulmuştur. Bunun neticesinde de kitap; uluslararası ilişkilerden edebiyata, dil biliminden siyaset bilimine kadar geniş bir yelpazeden müteşekkil çeşitli konulardaki özgün çalışmaları ihtiva eden bir kaynak eser hâline gelmiştir. Çalışmada bir taraftan alanın yetkin ve etkin isimleri yer alırken diğer taraftan da Kıbrıs çalışmalarına yeni adım atmış genç araştırmacılara yer verilmiştir. Böylece büyük ehemmiyeti haiz bir araştırma alanında, kuşaklar arasındaki devamlılığa vurgu yapmak amaçlanmıştır. Genç araştırmacıların alanlarının yetkin araştırmacılarının yanında eser vermeleri, onların ilmî tavır ve ahlak geliştirmeleri bakımından önemli bir motivasyon kaynağıdır. Çağdaş bilim anlayışıyla yetişmiş genç araştırmacıların Kıbrıs araştırmaları alnında eser vermelerinin bu alanın geleceğinin şekillenmesinde önemli bir rol oynayacağı düşüncesindeyiz. Bu çalışmanın dünya ölçeğinde saygın, fakat meseleleri yerli bir bakış açısıyla ele alabilen Kıbrıs çalışmaları alanına, karınca kararınca, bir katkı yapmasını dliyoruz. Gayret bizden, tevfik Yüce Allah’tan…

Bu çalışmanın temelini, lisansüstü bir derste öğrencilerin yaptıkları araştırmalar teşkil etmektedir. Erciyes Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Yüksek Lisans Programının dil şubesinde lisansüstü eğitim gören öğrencilerin Bilimsel Araştırma Metotları dersinde yaptıkları çalışmalar neticesinde ortaya çıkan metinlerin tekâmül ettirilerek yayımlanacak hâle getirilmesi fikri, ilmî teşebbüsün nihai hedeflerinden biri olan yayım aşamasına ulaşma şiarını esas alarak olgunlaşmıştır. Bu metinler, yine Erciyes Üniversitesinin başka programları ile yurt içi ve yurt dışında bulunan birtakım diğer üniversitelerin lisansüstü programlarında eğitim gören bazı öğrencilerin çalışmaları ile takviye edilmiştir. Bazı hocaların hem kendi öğrencilerinin hem de genel olarak bütün öğrencilerin yayın hayatına mümkün olduğu derecede geç başlamaları gerektiği eğilimini taşıdıklarının farkındayız. Dolayısıyla birçoklarının aklına ilk gelebilecek soru, lisansüstü öğrencilerle neden böyle bir işe girişildiğidir ve bu soru cevap verilmesi gereken bir sorudur. Bu sorunun birkaç cevabı vardır. Her şeyden önce, genç akademisyenlerin mesleki hayatlarının başlarında karşılaştıkları en büyük sorunlardan birinin ilmî metin oluşturma olduğu konusunda bir uzlaşma olduğu fikrindeyiz. Nitekim çalışmaların hakemlik sürecinde, hakemlerin böyle bir çalışmanın öğrencilerin akademik gelişmelerine sağlayacağı faydalar konusundaki müspet tenkitleri, bu fikrimizi pekiştirmiştir. İkinci olarak yayım aşamasına ulaşmamış bir akademik çalışma, araştırma esnasında tekâmül eden fikir ve bulgular umum akademik camia ile paylaşılmadığı takdirde, hem emek hem de fikir israfı olma tehlikesi ile karşı karşıyadır ki bu hem çalışmayı yapanın kendisi için hem de mensubu bulunduğu cemiyet için tahammül edilmemesi gereken bir durumdur. Böyle bir çalışmaya girişilmesinin üçüncü sebebi ise 2015 yılında Budapeşte’de gerçekleştirilen “Role of Religion in Turkic Culture” adlı sempozyum sırasında, günümüz Macar Türkolojisinin en önde gelen isimlerinden biri olan Prof. Dr. András RONÁ-TAS ile şahsım arasında cereyan eden bir sohbet esnasında sarf ettiği sözler olmuştur. Hoca, kendisinden Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi (IJHE) için makale desteği isteğimize karşılık olarak “Ben öğrencilerimden her zaman üç şey isterim: yayın, yayın ve yayın” cevabını vermişti. Prof. Dr. Roná-Tas’ın bu cevabı, Türklük bilimi camiasının en köklü geleneklerinden birine sahip olan Macaristan’da, genç akademisyenlerin yetişmesinde yayına verilen ehemmiyetin yerini kavramama sebep oldu. Prof. Dr. Roná-Tas’ın bu yaklaşımının altında yatan amilleri anlamak zor değil. Zira lisansüstü eğitim aldığı yıllardan itibaren akademik metin oluşturma alışkınlığı edinmiş genç akademisyenler için, yukarıda sayılan ilk iki sebep de kendiliğinden ortadan kalkacaktır.

İlk insanlardan bu yana kültür, yaşam tarzlarının bir sonucu olarak gelişme göstermiştir. İnsanlar gerek göçebe gerek yerleşik düzende mensup oldukları toplumsal düzene göre kültürel üretimlerde bulunmuşlardır. İnsanların yaşam tarzları ve ekonomik uğraşları da kültürün öğeleri arasındaki yerini almıştır. Bu anlamda Türk insanının kadim yaşantısı göçerevli bir hayat tarzına dayanmıştır. Büyük yılkı, koyun ve sığır sürüleri besleyen Türklerin ekonomileri büyük ölçüde hayvancılık merkezli özellikler göstermektedir. İnsan ve hayvan ilişkisi çok eski dönemlerden beri süre gelmiştir. Toplumsal yapıda hayvancılık, kültür yaratıcı bir işleve sahip olmuştur. Dolayısıyla hayvancılık merkezli önemli bir kültürel birikim oluşmuştur. Bu çalışmada Türk kültüründe sığır olgusunun halkbilimsel bir çözümlenmesinin yapılması amaçlar dâhilindedir. Çalışma “giriş” kısmı dışında üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında araştırmanın konusu, kapsamı, amaçları ve yöntemleri, konu ile ilgili önemli araştırmalar hakkında genel bilgiler verilmiştir. Bu çalışmanın birinci bölümünde sığır/öküz kelimelerinin anlam ve etimolojileri verilerek yazılı ilk örneklerden başlayarak günümüze kadarki durumu çözümlenmiştir. Ardından mitolojiden efsaneye, efsaneden destana, destandan halk tiyatrosuna, halk tiyatrosundan anonim türlere (mâni, türkü, ağıt, âşık destanları, tekerlemeler vb.) olmak üzere geniş bir alanda sığır/öküz konusunun Türk kültürel belleğindeki durumu çözümlenmiş ve incelenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde Türk kültür tarihinde sığır/öküz sahadan elde edilen bilgiler ışığında tarihsel, kültürel, toplumsal, sosyo-ekonomik açılardan çözümlenmiştir. İlk olarak Cumhuriyet’in kuruluş yıllarından günümüze kadarki değişimi ve dönüşümüne bakılmıştır. Bu bağlamda Tüik verilerine bakılmıştır. Bizzat öküz veya sığır beslemiş, kullanmış kişilerle yapılan derlemeler sonucu sığır/öküzün beslenmesi, çobanlığı, kağnısı, düveni hakkında bilgiler verilmiş ve görsellerle desteklenmiştir. Sanayi ve teknolojik gelişmeler sonucunda sığır/ öküzün yemek kültüründe, eğlence ve spor kültüründe, medya kültüründe, marka ve sembollerdeki durumu açıklanmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde Türk dünyasındaki sığır/öküz başlığı altında Türk Milleti’nin yaşadığı coğrafyalardaki durumu, benzerlik ve farklılıkları ortaya koyulmuştur. Türk dünyası kültürü ürünleri içerisindeki sığır/öküz açıklanmaya çalışılmıştır. Bugüne kadar yetişmemde şüphesiz ki pek çok kişinin emeği olmuştur. Bu vesileyle ilkokul çağlarımdan bugüne eğitim hayatımda bulunan ve kalıcı izler bırakan tüm öğretmenlerime ayrı ayrı teşekkür ederim. Ayrıca böyle bir çalışmaya başlamamda önemli tesiri olan, engin fikir ve tecrübeleriyle bana yön veren kıymetli hocam Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu’na çok teşekkür ederim. Eğitim hayatım boyunca bilgilerinden istifade ettiğim hocalarım Prof. Dr. Nebi Özdemir’e, Prof. Dr. Ali Yakıcı’ya ve bu çalışmamda bana hem hocalık hem de ağabeylik yaparak maddi ve manevi desteğini esirgemeyen Doç. Dr. Gökçe Yükselen Abdurrazak Peler’e, bu çalışmamın başından sonuna kadar birikimi, yakın ilgi ve teşviki, görüş ve önerileriyle yardımını esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Cemile Kınacı ve kardeşim Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Özdemir’e, bu eserin ortaya çıkmasına, kitaplaşmasına öncülük eden değerli hocam Dr. Öğr. Üyesi Zeki Akçam’a ve her konuda bana destek veren aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım. İsmini yazamadığım maddi ve manevi desteklerini hiçbir zaman eksik bırakmayan dostlarıma, çalışmanın saha araştırması kısmında sözlü bilgileri yanı sıra ellerindeki belge ve fotoğraflar gibi yardımcı unsurları da benimle paylaşarak bu çalışmanın ortaya çıkmasında önemli rol oynayan kaynak kişilere de teşekkür ederim.

Bu yıl, yani 2024 yılı, Kıbrıs Türklerinin adanın İngilizlere devrinden itibaren tecrübe ettikleri doksan altı yıllık esaret ve eziyet döneminin sona erip tekrar hür ve bağımsız yaşamaya başladıkları 20 Temmuz 1974 Mutlu Barıs Harekâtı’nın ellinci yıl dönümünün idrak edildiği yıl olmuştur. Buradan hareketle, kitabın adının neden “20 Temmuz” veya “Barış Harekâtı” gibi ibarelerden birini değil de “İstrirdat” kelimesini ihtiva ettiği sorusu akıllara gelebilir. Kitabın adının hangi insiyakla verildiğini anlamak için, Mutlu Barış Harekâtı’na giden sürecin Ankara’da Özel Harp Dairesi’nde hazırlanan ve kısaca KİP olarak bilinen “Kıbrıs’ı İstirdat Projesi” kapsamında gerçekleştiğini dikkate almak gerekir. Kıbrıs Türklerinin güncel tarihine bakıldığı zaman, harekât sonrasında gelişen durumun bağımsızlık ve hürriyet olduğuna şüphe yoktur. Ancak mesele, büyük Türk tarihi ve Türk milletinin bin yıllara dayanan hayatiyeti açısından ele alındığı zaman, kaybedilen bir toprağın tekrar elde edilmesi, yani “istirdat” söz konusudur. Bu sebeple kitabın böyle bir isim taşımasına karar verilmiştir. Çağımızda ilmî bilgi üretiminin ne derece ehemmiyet arz ettiği artık genelgeçer bir bilgi hâlini almışır. Modern dünyada, üretilen nitelikli bilgi ve fikrin devletlerin yürürlüğe koydukları programları ve uyguladıkları siyaseti şekillendirdiği dikkate alındığı takdirde, tarihin her döneminde olduğu gibi, günümüzde de uluslararası mücadele ve iş birliği alanlarını ziyadesiyle meşgul eden Kıbrıs ve çevresindeki dünya hakkında bilimlik bilgi ve fikir üretme insiyakıyla hazırlanmış bir kitabın içereceği yazıların belirli nitelikleri taşıması ve belirli bir bakış açısı ile hazırlanmasının ne kadar önemli olduğu kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Mutlu Barış Harekâtı’nın Kıbrıs ve çevresindeki dünyayı, hatta çok daha ötelerini, jeopolitik, jeostratejik, teopolitik, demografik, tarihî ve daha pek çok açıdan etkilediği düşünülürse basit bir askerî harekât olarak ele alınması, en hafifinden, meseleyi ciddiye almamaktır. Dünya siyasetine olan bütün tesiri bir tarafa, umumi olarak Viyana Bozgunu ve bilhassa Akdeniz çevresinde Yunan İsyanı’ndan beri cereyan eden olaylar dikkate alındığında, İstiklal Harbi ve Hatay’ın anavatana katılmasından sonra, Türk tarihinin akışında meydana gelen müspet tersine dönüşün bir rastlantı olmadığının âlemşümul bir ilanı niteliği taşımaktadır. Bu sebeple hem dünya ölçeğinde hem de mahallî düzeyde bu kadar büyük bir etkiye sahip bir olayın elinci yıl dönümünün adına adanmış bir çalışma ile idrak edilmemesi, vefa meselesi bir tarrafa, bilime ihanet olurdu. Mutlu Barış Harekâtı’nın yukarıda zikredilen tesirinin azametine koşutluk arz etmesi bakımından, çalışmada herhangi bir konu tahdidine gidilmemiş ve Kıbrıs ile ilgili her türlü konuya kapı açık tutulmuştur. Bunun neticesinde de kitap; uluslararası ilişkilerden edebiyata, dil biliminden siyaset bilimine kadar geniş bir yelpazeden müteşekkil çeşitli konulardaki özgün çalışmaları ihtiva eden bir kaynak eser hâline gelmiştir. Çalışmada bir taraftan alanın yetkin ve etkin isimleri yer alırken diğer taraftan da Kıbrıs çalışmalarına yeni adım atmış genç araştırmacılara yer verilmiştir. Böylece büyük ehemmiyeti haiz bir araştırma alanında, kuşaklar arasındaki devamlılığa vurgu yapmak amaçlanmıştır. Genç araştırmacıların alanlarının yetkin araştırmacılarının yanında eser vermeleri, onların ilmî tavır ve ahlak geliştirmeleri bakımından önemli bir motivasyon kaynağıdır. Çağdaş bilim anlayışıyla yetişmiş genç araştırmacıların Kıbrıs araştırmaları alnında eser vermelerinin bu alanın geleceğinin şekillenmesinde önemli bir rol oynayacağı düşüncesindeyiz. Bu çalışmanın dünya ölçeğinde saygın, fakat meseleleri yerli bir bakış açısıyla ele alabilen Kıbrıs çalışmaları alanına, karınca kararınca, bir katkı yapmasını dliyoruz. Gayret bizden, tevfik Yüce Allah’tan…

Tunceli (Dersim) bölgesi tarihine dair birçok eser, makale, bildiri vs. kaleme alınmıştır. Bu çalışmalarla, şehrin ve bölgenin tarihinin gün yüzüne çıkarılması, bilginin okucuyla buluşması ve gelecek nesillere kaynak yaratmak amaçlanmıştır. Zira bilindiği gibi, “tarih toplumların hafızasıdır”. Bu hafıza, milletlerin yarınlarına sağlam adımlarla yürümesini sağlayan en değerli mirastır. Fakat hafızanın güçlü olabilmesi tarihin doğru ve yansız olarak yazılması ile mümkündür. Bu esas doğrultusunda, geçmişin başarı ve hatalarını doğru tespit edip, geleceğe dair öngörülerde bulunup, planlar yapmak toplumsal hafızamız olan tarihimizin doğru bir şekilde öğrenilmesi ve öğretilmesiyle olur. Bilimsel ve akademik temellere dayanandırılmadan, siyasi, ideolojik düşüncelerin vermiş olduğu ilhamla toplumu yanlış yönlendirip, gelecek nesilleri düşünce karmaşasına sürüklemek amacıyla yazılan çalışmalar maalesef toplumsal hafızanın zedelenmesine ve yitirilmesine hizmet eder. Bu bilinç doğrultusunda başlattığımız, bilimselliğin ön planda tutulduğu ve akademik bir üslupla hazırladığımız bu eserin, Anadolu’nun güzide kentlerinden biri olan Tunceli’nin tarihine katkıda bulunması amaçlanmıştır. Daha önce üzerinde çalışılmamış, şehre özgü on farklı konu detaylarıyla incelenip, değerli akademisyenler tarafından titiz bir araştırma ve ana kaynaklara dayandırılarak yazın hayatına kazandırılmaya çalışılmıştır.