SAĞLIK BAĞLAMINDA EDEBİYAT, SANAT VE TARİH
ÖNSÖZ İnsanlığın ortak kültürel üretimlerinden olan edebiyat ve sanat, insanla ve insanlık halleri ile ilgili durumlar, süreçler, çelişkiler ve meydan okumalar üzerinedir. Yine bu iki alan gibi, insanlığın serüvenini inceleyen bir başka alan da tarihtir. Tarihin, daha genel bir perspektif üzerinden yorumlanması klasik bir yaklaşım olsa da bahse konu diğer iki alanın kendine özgü geçmişlerinin tarih perspektifinden yorumlanması da sıklıkla başvurulan bir yöntemdir. Görece birbirinden farklı gibi görünseler de bu üç alanın ortak özelliği ise “insan” üzerine etkinlikler, söylemler ve yapıp-etmeler içermesidir. Dolayısıyla insanın, ilgilenilen temel nesne oluşu; bu alanları kimi ortak noktalarda buluşturmakta ve benzer yöntemler kullanmasalar bile nihayetinde insan üzerine söz söyleme, eser/ürün ortaya koyma ve yorumlama halleri nedeniyle, bazı çok-disiplinli çalışma ve projelerde bu konuların farklı bakış açılarından incelendiği görülmektedir. Sağlık ise insanın biyo-psiko-sosyolojik yanları üzerine odaklanmaktadır. Sağlık, genel bir isimlendirmenin ötesinde zaman zaman “tıp” başlığı altında da incelenmektedir. Bu bağlamda, hem bir meslek olarak tıbbın tarihi hem de ilmek ilmek örülüp gelişen bilgi ve teknoloji süreci, tarihin konusu olmaktadır. Bazen “salgınlar” gibi özel süreçlerin tarihi, bazense kişiler ya da kurumlar üzerinden yürütülen tarih çalışmaları, konunun farklı boyutlarda ele alınabilirliğinin de bir göstergesidir. Tıpkı sanat ve özellikle de edebiyat gibi, sağlık da insan üzerinedir. Esas uğraşısı insan olan bu alanlarda, elbette anlatı/eser konusunun birbirleriyle kesiştiği ve kimi zaman birinin diğerinden rol çalabildiği durumlar olacaktır. Ancak bu rol çalma yahut alan ihlalleri, sınırları az-buçuk belli ve varlığı öbürünü rahatsız etmeyecek bir centilmenlik hali ve bir uzlaşı içinde gerçekleşmektedir. Her meslek grubunda olduğu gibi sağlıkçılar arasında da edebiyata ve sanata ilgi duyan kişiler her dönemde olmuştur. Bu iki alana ilgi duymanın ötesinde, tüm dünyada, bu alanlarda eser/ürün veren sağlıkçı sayısı da hayli fazladır. İşte bu durumda, örneğin bir hekimin edebiyatla yahut sanatla uğraşması ve bu esnada mesleğinden beslenmesi, mesleki ortamlarından etkilenmesi, bazı duyguların ve insanlık hallerinin oradan süzülüp gelen içsel durumlardan izler ve tatlar taşıması kaçınılmazdır. Bir yandan bireysel yargılar barındıran, bir yandan da profesyonel değerleri yansıtan bu eserler sanat ve edebiyat camiasında müstesna bir konumda yer almaktadır. Bu kitap, Covid-19 Salgını nedeniyle dünyanın ve dolayısıyla insan ilişkilerinin benzersiz bir deneyim yaşadığı bir sürecin ortasında, 12-14 Kasım 2020 tarihlerinde, online olarak düzenlediğimiz “Uluslararası Farklı Boyutlarıyla Sağlık Konferansı”nda sunulan bazı tebliğlerden oluşmaktadır. Kitapta, ilk olarak hekim-yazarlar perspektifinden başlayarak sağlık, edebiyat ve anlatı konuları ele alınmakta, oradan sağlık ve sanat boyutuna geçiş yapılmakta ve ardından salgın hastalıklar tarihi özelinden başlayarak antik çağlardan günümüze uzanan bir sağlık nesnesinden ve Cumhuriyet’in ilk on yılındaki bulaşıcı hastalıklarla mücadeleden bahsedilmektedir. Sağlık, edebiyat, sanat ve tarih gibi birbiriyle kısmi teması olan alanlara dair akademik yazılara, aynı kitap içerisinde tesadüf etmek pek de mümkün değildir. Bu kitap, işte bu yönüyle de benzersiz bir eser olma özelliği taşımaktadır. Kendi alanında yetkin ve bazısı pek çok eser kaleme almış akademisyenlerin yazılarından oluşan bu eser, ilerleyen yıllarda üstüne eklenecek yeni yeni ilmeklerle büyüyeceğini umduğumuz silsilenin muhtemel ilk düğümüdür. Son söz olarak; kitap için metin yazan ve akademik birikimlerini bu eser için yeniden yorumlayan tüm hocalarıma, kongre başkanları Özge Uysal Şahin ve Merve Ertok Onurlu hocalarıma ve sürecin başından beri çözüm odaklı çalışan ve kendileriyle aynı ekibin bir parçası olmaktan kıvanç duyduğum tüm Rating Academy ailesine teşekkür ederim. Dr. Öğr. Üyesi Hasan Erbay Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı